Blockchain dünyasına hızlı bir giriş yapmanıza rağmen kripto terimleri arasında boğulmaya mı başladınız? Dijital dünyanın teknolojik devrimlerinden biri olan Blockchain ekosistemi, kendi içerisinde kocaman bir dünya! Peki, bu dünyaya adapte olmak için bilmeniz gereken belli başlı terimlere hakim misiniz? Bu soruya cevabınız hayırsa, Layer 1 (Katman 1) ve Layer 2 (Katman 2) hakkında tüm bilinmesi gerekenleri öğrenmeniz gerekiyor. Blockchain ekosisteminde ölçeklenebilirliği sağlayan bu etkili sisteme gelin yakından bakalım!
Layer-1 nedir?
Dilimizdeki karşılığı Katman-1 olan Layer-1 terimi, blok zincirindeki ana kripto paraların bulunduğu ilk sistemdir. Bu ifadenin yanı sıra blok zincirlerinin bir diğer adı olarak da açıklanabilmektedir. Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) ve Solana (SOL) gibi en popüler kripto paralar bu katmanda yer almaktadır. Bu katmanda yer alan kripto paraların ana zincir konumda olduğunu hatırlatmakta fayda var. Daha basit bir açıklamayla, Layer-1’de yer alan kripto paralar kendi blok zincirinde işlem gerçekleştirebilir ve sonlandırabilir. Unutmadan, Layer-1’de yer alan kripto sistemleri işlem ücretlerinde kendi yerel coinlerini kullanmaktadır.
Layer-1, blok zincirinin temel yapısı ve ilk katmanıdır. Bu katman üzerinde oluşturulan diğer yapılar; ölçeklenebilirlik ve hız alanındaki gelişmeleri iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Ölçeklenebilirlik ve hız alanında yer alan geliştirmeler bir üstte yer alan katmanları ifade etmektedir. Blok zinciri yapısını birbirini takip eden ve üst üste yerleşen zincir yapıları olarak da düşünebilirsiniz.
Önemli bilgi: Blockchain sisteminde yer alan yapıların, ağdaki hız ve işlem gücünün yükseltilmesi ya da iyileştirilmesi ölçeklenebilirlik anlamına gelmektedir. Ölçeklendirme sayesinde işlem artışı elde edilir.
Ölçeklenememe, Layer-1 ağlarının başlıca problemidir. Özellikle büyük ölçekli blok zincirleri, piyasa hareketliliği sırasında yavaş işlemektedir. Bu durumun iyileştirilmesine yönelik geliştirilen ve uygulanan belli başlı çözümler vardır. Layer-1 çözümleri, bu alandaki iyileştirmeleri Layer-2 çözümlerine gerek kalmadan halledebilmektedir. Layer-1 çözümleri şu şekildedir;
- Blok boyutunu değiştirmek
- Sharding (parçalama)
- Konsensüs değişimi
Blok boyutunu değiştirmek
Her blok zincirinin belirli bir işlem kapasitesi vardır. İşlem kapasiteleri, blok boyutlarını göstermektedir. İşlem kapasitesini arttırmaya yönelik blok boyutları değiştirilebilir. Bu durum bir başka ifadeyle, blok boyutunu arttırmak olarak da açıklanabilir. Eğer bir blok boyutu arttırılırsa, ağda yer alan veri boyutu da arttırılmış olur. Kapasite arttırmaya olanak sağlayan bu geliştirme, ne yazık ki madencilik alanında katılımın azalmasına neden olmaktadır. Bu durumun yaşanmasındaki asıl neden, arttırılan blok boyutu ile madenciliğin zorlaştırılması olarak açıklanabilir. Merkeziyetsiz yapısı ile öne çıkan Blockchain ekosistemi, arttırılan blok boyutları nedeniyle merkesizyetsiz yapısından uzaklaşır ve özelliğini yitirir.
Sharding (parçalama)
Layer-1 ölçeklenebilirliği alanında kullanılan ve en bilinen çözümlerden biri de Sharding ya da Türkçe karşılığı ile parçalamadır. Layer-1’de yer alan blok zincirlerin iyileştirilmesi için kullanılan ve en çok tercih edilen veri tabanı parçalama sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sistem Layer-1’de yer alan blok zincirlerindeki düğümleri parçalama işlemi olarak bilinmektedir. Parçala işlemi ile düğümlerdeki işlem hızını ve yükünü büyük oranda azaltmaktadır. Parçalama işleminin en popüler çözümlerden biri olmasının sebebi ise, büyük ölçüde işlem hızını arttırması olarak açıklanabilir.
Konsensüs değişimi
Madencilik uygulaması olan kriptografik denklemler, bilinen eski usul Proof-of-Work (PoW) madenciliği kullanılarak yapılmaktadır. Madenciliğin en popüler uygulaması haline gelen PoW, ne yazık ki karmaşık ve fazlasıyla müsriftir. Blok zincirlerinde yer alacak uygulamaların hız konusunda yaşadığı eksiklikler, madencileri Proof-of-Work (PoW) madenciliğinden Proof-of-Stake (PoS) madenciliğine yöneltmektedir. Özellikle Ethereum gibi büyük ölçekli projeler, işlem hızını arttırmak için bu sistemin daha uygulanabilir olduğunu düşünmektedir.
